SINGAPORE – Media OutReach – Ngày 23/7/2019 – Vấn đề nguy hiểm nhất trong quan hệ Mỹ-Trung là Đài Loan. Đây là lý do tại sao có thể nói Chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump không thật khôn khéo khi cho phép Tổng thống Đài Loan bà Tsai Ing-wen quá cảnh tại Mỹ trong tháng 7 năm 2019. Bỏ qua các tiền lệ trong quá khứ, Chính phủ Mỹ đã cho phép bà Tổng thống Đài Loan có các cuộc họp công khai với giới truyền thông và gặp gỡ đại diện các đồng minh của Đài Loan tại Liên hợp quốc. Điều này đã khiến Bắc Kinh tức giận.

Đài Loan là vấn đề duy nhất có thể gây ra cuộc chiến giữa Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, bất chấp điều này, chiến tranh là không thể xảy ra. Trong nhiều thập kỷ, Mỹ và Trung Quốc đã tìm ra cách hiểu về vấn đề Đài Loan để duy trì hòa bình. Song hiện vẫn còn một số điều mơ hồ được nhúng trong sự hiểu biết này. Một mặt, Mỹ thừa nhận rằng, cả Bắc Kinh và Đài Bắc “duy trì tình trạng chỉ có một Trung Quốc” và rút lại sự công nhận ngoại giao đối với Đài Loan vào năm 1979. Mặt khác, Quốc hội Mỹ đã thông qua Đạo luật Quan hệ Đài Loan (Taiwan Relations Act – TRA) cùng năm 1979, quy định cho phéo Chính phủ Mỹ hỗ trợ lĩnh vực quốc phòng của Đài Loan. Bất chấp sự mơ hồ này, Mỹ và Trung Quốc đã cố gắng duy trì mối quan hệ ổn định về vấn đề Đài Loan.

Sự đồng thuận này có thể thay đổi theo Chính quyền Trump, vốn ít nhạy cảm hơn với những lo ngại của Bắc Kinh về Đài Loan. Tổng thống Donald Trump đã nhận được cuộc gọi chúc mừng cá nhân từ bà Tsai Ing-wen sau khi ông thắng cử. Ông cho phép bán các mặt hàng quốc phòng mới và cho phép bà Tsai Ing-wen quá cảnh qua Mỹ. Ông John Bolton, Cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ thậm chí còn khiêu khích hơn trong lời kêu gọi Washington nên “xem xét lại” chính sách một Trung Quốc. Nghịch lý thay, hành vi thất thường của Chính phủ Mỹ đối với một số vấn đề quốc tế có thể có lợi cho Bắc Kinh. Ông Richard Bush, một chuyên gia người Mỹ về Đài Loan, đã nói rằng, Chính quyền Trump có thể sẵn sàng hy sinh Đài Loan nếu muốn giải quyết các vấn đề lớn hơn với Bắc Kinh, biến Đài Loan thành một con tốt về địa chính trị.

Mối quan tâm lớn nhất đối với Bắc Kinh là liệu các quốc gia khác có tuân theo sự lãnh đạo của Chính quyền Trump và tăng cường quan hệ với Đài Loan hay không. Điều này sẽ không xảy ra. Vì Trung Quốc chắc chắn sẽ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới và sẽ không có quốc gia nào hy sinh quan hệ với Trung Quốc vì lợi ích của Đài Loan. Do đó, các nhà lãnh đạo Đài Loan nên phát triển ý thức về chủ nghĩa hiện thực địa chính trị trong việc đối phó với Trung Quốc. Cách tốt nhất để Đài Loan mở rộng không gian ngoại giao là chấp nhận Văn bản Đồng thuận (Consensus) năm 1992. Tương tự, Washington cũng nên phát triển độ nhạy cảm về địa chính trị lớn hơn. Mỹ có hai lựa chọn đối với Đài Loan. Nếu Mỹ xem Đài Loan là một “hàng không mẫu hạm” không thể bị đánh chìm, thì điều này sẽ chỉ củng cố sự cô lập của Đài Loan khỏi đại lục và do đó, với cả phần còn lại của thế giới. Tuy nhiên, nếu Mỹ coi Đài Loan là một loại virus khỏe mạnh, thì Mỹ sẽ khuyến khích sự tiếp xúc nhiều hơn giữa Trung Quốc đại lục và Đài Loan. Về lâu dài, động thái này có thể làm giảm bớt sự khác biệt giữa các hệ thống chính trị của Trung Quốc đại lục và Đài Loan. Nói tóm lại, nếu các chính quyền Bắc Kinh, Đài Bắc và Washington học cách xử lý vấn đề Đài Loan một cách nhạy cảm, thì sẽ có kết cục khả quan cho vấn đề Đài Loan.

Bài viết này được ủy quyền bởi Flat Globe Capital phản ánh quan điểm của ông Kishore Mahbubani, nguyên Chủ tịch Hội đồng Bảo an của Liên hợp quốc, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Singapore (1993-1998), từng là hiệu trưởng Trường Chính sách công Lý Quang Diệu.